Galicia borra o negro e tingue un pouco máis de verde o seu mapa de xeración enerxética. A central térmica de Endesa nas Pontes, a última de carbón da comunidade —tras o apagado, fai tres anos, da de Meirama, propiedade de Naturgy—, vive as súas últimas horas de operación, co queimado das súas existencias finais de mineral. Cando os técnicos de Endesa aperten o botón que deixará inactiva a planta, atrás quedará medio século de historia da maior térmica de carbón do país, considerada durante décadas unha das xoias do parque eléctrico polo seu rendemento e fiabilidade. Corenta e cinco meses despois de que a compaña solicitase a autorización de peche ao Ministerio de Transición Ecolóxica, a instalación espreme o seu armazón industrial para producir os últimos megawatts. O seu balance histórico guinda cifras maiúsculas, con 280.000 horas de funcionamento por cada un dos catro grupos cos que conta a factoría, e un total de 350.000 gigavatios á hora, cunha media de 7.500 ao ano.

Na instalación, os últimos días de funcionamento vívense coa mesma rutina técnica que hai anos. Simplificando: o carbón —procedente de Indonesia— quéimase nunha caldeira cuxo calor se usa para transformar a auga en vapor e facer virar as turbinas coas que se produce a electricidade. Emocionalmente, é outro cantar. Os traballadores confesan a mestura de sentimentos que experimentan, sabedores de que participan, no entanto, nun momento histórico.

Na térmica pontesa, neste pasado mércores de finais de setembro, as máquinas moven o último mineral no parque de carbón, no interior da central se muele nos muíños e está activa a desulfuradora, coa que o proceso leva a cabo de forma menos contaminante que hai anos, axustándose ás esixencias que marcou a Unión Europea. E todo iso, nunha mecánica altamente automatizada, na que a presenza dos traballadores, tanto propios como externos, se ha ir reducindo.

Actualmente, uns 60 empregados do persoal directo de Endesa encárganse da operación da central, aínda que tamén traballan entre 60 e 80 persoas das compañas auxiliares. Desde hai anos, a térmica só opera cun grupo, actualmente co número dous. A última remesa de carbón comprada pola eléctrica foi de 540.000 toneladas, e neste momento quedan ao redor de 15.000. Cando se esgote o mineral, a terminal deixará de funcionar. Desde o pasado 10 de agosto, a empresa conta co permiso do Ministerio de Transición para fundir a negro as instalacións. Unha vez que iso suceda, disporá dun ano para obter a acta de peche, que se concederá tras certificar a Administración que a planta se desconectou da rede. Aínda que hai doce meses por diante, a intención de Endesa é a de obter a acta antes de que finalice oano . A partir dese momento, dispón doutros tres exercicios para proceder ao seu desmantelamento. No entanto, unha vez que se proceda á paralización da central, comezará un proceso para «levar a instalación a unha condición segura», segundo explica o director, Ignacio Sainz. O persoal baleirará líquidos e desenchufará equipos eléctricos, entre outros, aínda que manterá outros servizos básicos, como ascensores e guindastres, que serán necesarios para os traballos de desmonte. Todas esas tarefas culminarán coa chegada do verán, e a partir dese momento activar o desmantelamento, no que traballarán, nos momentos punta de actividade, unhas 200 persoas.

Pero mentres o carbón segue alimentando as últimas horas da planta —de 1.400 megawatts, con capacidade para abastecer o 9 % da demanda enerxética do país—, o traballo non se detén ata o último momento, aínda que os habitantes deste armazón industrial xa activaron mentalmente a conta atrás para o apagado. «Que conste que isto xa o vivimos, a noite de San Xoán do ano pasado. Acabamos o carbón e pensamos que xa non ía volver a funcionar, ata gravamos os últimos momentos», lembra Jesús Ferreiro, responsable de Operación da térmica.

Agora, a diferenza de entón, existe a certeza de que non hai volta atrás. «A caldeira apagarase, abriremos o interruptor de saída á subestación e quedará parada a xeración eléctrica», explica Ferreiro. Despois, será o persoal do centro de control de xestión da enerxía de Endesa o que comunique a desconexión a Rede Eléctrica.

O peche, impulsado polas políticas española e europea para a descarbonización da economía, dará paso a proxectos eólicos da compaña na zona, co obxectivo de substituír a xeración por carbón por parques que funcionan coa forza do vento. Actualmente, Endesa ten proxectos por 600 megawatts que contan coa declaración de impacto ambiental, e previstos outros mil. «A substitución será cun recurso local, que é o vento, e tamén co ciclo combinado, que neste momento é o que está a dar respaldo ás fontes renovables», explica o director da térmica, Ignacio Sainz.

Con nostalxia e esperanza

«Vivimos estes días con nostalxia, porque os 37 anos que pasei aquí non se poden esquecer, pero tamén esperanzados en que as enerxías renovables poidan xerar un futuro sostible», afirmou José Antonio Velo , responsable de Mantemento, quen apela á «concienciación cidadá» para evitar a judicialización dos parques.

No corazón do control da central tamén as emocións flúen ao paso das horas. Juan Couce, xefe de quenda, ferrolán que leva 16 anos en Endesa, ve aproximarse o momento de volver a Estremadura a ocupar a praza que lle foi asignada cando se activou o proceso de peche. Deixará á súa muller e a dúas fillas pequenas na urbe naval. «Non por agardado é menos doloroso», admite. A súa compañeira Laura Rodríguez, a única muller no departamento de Operación, confésase «con moita pena e nostalxia» ante o que cualifica de «peche dunha etapa, dun tipo de instalación que xa non se volverá a ver máis».

O pontés Leonardo Deza, con 38 anos de traxectoria en Endesa, será prexubilado co apagado. Declara, emocionado, os seus sentimentos atopados. Pensa nas persoas que padecen a cara menos amable da transición enerxética. «Eu xogaba na mina cando era Calvo Sotelo. Agora esperemos que veñan as industrias anunciadas», subliña, coa mirada posta xa, como os seus compañeiros e o resto do pobo, nun nova etapa de futuro.

 

LA VOZ DE GALICIA